Archive for November, 2012

Popüler kültür istilasında “Hayatın Anlamı”

Sunday, November 4th, 2012

Bazı sorular vardır; sorula sorula o kadar kanıksanmıştır ki bu sorular, bir noktadan sonra sorunun gerektirdiği “sorgulama” biçimi veya bunu yapma eylemi yerine ya soru hepten yok sayılır ya da popüler kültür ve kapitalizmin el birliğiyle sunulan bir takım hazır reçetelerle bir yanılsama yaratılır. İşte “hayatın anlamı nedir?” sorusu da tam olarak böyle algılanır hale gelmiş / getirilmiş bir sorudur günümüz insanı için. Hayatın anlamı nedir? Hayatın bir anlamı var mıdır? Hayatın anlamı anlamsızlığında mı gizlidir? Soruları elbette çoğaltmak mümkün.

Terry Eagleton

Terry Eagleton

Ayrıntı yayınları geçtiğimiz aylarda Britanya’nın yaşayan en önemli düşünürü ve edebiyat  uzmanı olan Terry Eagleton’ın 2007 yılında yazdığı “The Meaning of Life” (Hayatın Anlamı) isimli kitabını Kutlu Tunca çevirisiyle yayınladı. Eagleton, edebiyat eleştirisi ve edebiyat kuramı üzerine çalışmaları ile tanınan, özgün bir edebiyat kuramcısı.

Kitabın tanıtım metni içeriğe dair iştah acıcı bir bakış sunuyor:

Terry Eagleton bu kısa “giriş” kitabında, insan bilimlerinin terk ettiği ve popüler kültürle anlam endüstrisinin istila ettiği bir alanda hayatın anlamını sorguluyor. Hayatın anlamını, anlamın hayatını oluşturan dilbilimsel, etik, kültürel ve politik göstergelerle tartışan Eagleton”ın anlatısına Shakespeare”in tiyatral karakterleri, Wittgenstein”ın “dil oyunları”, Schopenhauer”un “istenç”i Heidegger”in “hiç”i, Sartre”daki endişe, Samuel Beckett”in “belki”si ve Freud”un “bilinçdışı” da parçalar halinde katılıyor. Aristo”dan Marx”a uzanan bir ahlaki soykütük dahilinde insanın kendini gerçekleştirmesi, kişisel tatmin, toplumsal birer pratik olarak mutluluk, sevgi ve erdem gibi kavram ve değerleri yorumluyor.

Hayatın Anlamı

Hayatın Anlamı

“Hayatın Anlamı” isimli çalışmasında Eagleton çok basit görünebilecek bir soruya “hayatın anlamı nedir?” sorusuna yanıt arıyor. Bu yanıtı aramadan önce de “filozofların, soruları yanıtlamak yerine onları çözümlemek gibi sinir bozucu bir alışkanlığı vardır ve ben de böyle başlamak istiyorum” diyerek çözümlemesine sorunun yani “hayatın anlamı nedir?” sorusunun kendisini çözümlemeye girişiyor. Sorunun kendisine dilbilimsel açıdan bakarak ve de ünlü filozof Ludwig Wittgenstein’in görüşlerini paylaşarak dilin yanlış kullanımının felsefi bir bilmeceye yol açtığını ve dilbilgisinin bizleri nasıl belirli şekilde düşünmeye sevkedip, oyuna getirdiğine değiniyor.

Yüzyıllar boyunca filozoflardan, din adamlarına, bilginlerden sıradan insana kadar hemen hemen herkesin sorduğu bu soruyu sosyal alandan, politik alana, bireysel alandan toplumsal alana ve dil bilimsel yönden felsefi yöne kadar geniş yelpazede okurları ile sohbet ederek irdeliyor. “Hayatın anlamı nedir?” sorusuna yanıt ararken bu soruya modernistlerin ve postmodernistlerin yaklaşımlarındaki eksik noktaları veya cevaplarındaki yanılsamaları ortaya koyuyor. Liberal bir yaklaşımdaki bireysel “anlam” kavramını yetersiz, Postmodernistlerin soruya verilecek yanıtların çeşitliliğine odaklanmasını gereksiz bulurken, “hayatın anlamının” hayat’in kendi içinde hazır olarak geldiği görüşlerine itiraz ediyor: “eğer hayatlarımızın bir anlamı varsa bu anlam bizim onlara kazandırdığımız bir şeydir; onların hazırlop donattığı bir şey değil.”

Eagleton, çözümlemesinin sonunda hayatın anlamının bireysel olarak geliştirilebilecek ama bu gelişimin de toplumsal bağlamda hayat bulacağı bir “anlama” daha yakın duruyor. Bu yakınlığını da kitapta kullandığı “caz grubu” imgesiyle gayet anlaşılır bir şekilde ifade ediyor. (Eagleton’ın “Caz grubu” imgesini çok başarılı buldum şahsen)

Sonuç olarak -Eagleton’un kendi deyimiyle- “hayatın anlamıyla guruların, ruhani masörlerin, muhteva üreten teknolojistlerin ve üfürükçü ruh sağaltıcıların uğraştığı”, hayatın anlamını arayanların sorgulama yapmak yerine hazır reçeteler ve seanslar ile uyutulduğu bu popüler kültür çağında “Hayatın Anlamı” kitabı bambaşka ve daha sağlam bir zemin üzerinde okuyucusuna kültürel, politik, felsefi ve etik bir sorgulama sunuyor…

Hayatın Anlamı

Hayatın Anlamı

Yazan : Terry Eagleton

Çeviren: Kutlu Tunca

Ayrıntı Yayınları

2012

Neşeli pazarlar,